Γιώργος Παυλίδης: «Τασσόμαστε ξεκάθαρα ενάντια στην ποινικοποίηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Καταθέσαμε πρόταση στο ΥΠΕΣ και στους αρμόδιους φορείς πρόταση συρρύθμισης η οποία υιοθετήθηκε στο νέο νομοσχέδιο για τον Περί Τύπου Νόμο»
Γιάννης Πολυχρόνης: «Τεκμήριο αθωότητας- Με δυο λέξεις αναφερόμαστε σε ένα δικαίωμα που έχουν γραφτεί δεκάδες σελίδες και έχουν εκδοθεί δικαστικές αποφάσεις. Ένα λεπτό σημείο που πρέπει να έχουν υπόψη οι αστυνομικοί/δικαστικοί συντάκτες».
Αλέξανδρος Κληρίδης : «Το πρόσωπο του υπόπτου ή του καταδικασθέντος με αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αποτελεί προσωπικό δεδομένο το οποίο έχει απόλυτο δικαίωμα να προστατεύσει».
Sarah Lewis: «Ο αντίκτυπος της δημοσιογραφίας σε άτομα που έχουν καταδικασθεί είναι τεράστιος. Να διαδραματίσει ρόλο και στην αποκατάσταση και την επανένταξη τους διότι πρόκειται για το πιο ευάλωτο κομμάτι της κοινωνίας μας».
Το Αστυνομικό και Δικαστικό Ρεπορτάζ βρίσκεται, αναμφίβολα, ψηλά στην ατζέντα της ημερήσιας ειδησεογραφίας διατηρώντας πολλές φορές για μέρες έντονο το ενδιαφέρον του κοινού.
Η πρωτοφανής, για τα κυπριακά δεδομένα, υπόθεση του κατά συρροή δολοφόνου και σειρά άλλων μεγάλων υποθέσεων, ανέδειξαν σειρά ζητημάτων γύρω από τον τρόπο προσέγγισης της δημοσιογραφικής κάλυψης. Ιδιαίτερα, γύρω από την ορθή χρήση της εγκληματολογικής και ποινικής ορολογίας, αλλά και για τη προστασία και τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσώπων που απεικονίζονται στο Αστυνομικό και το Δικαστικό Ρεπορτάζ.
Οι σύγχρονες προκλήσεις του αστυνομικού και δικαστικού ρεπορτάζ, η εγκληματολογική και ποινική ορολογία, η εικόνα του «εγκληματία» και η καταγραφή του εγκλήματος και το πως θα αλλάξει δημοσιογραφικά η νοοτροπία για τη σωστή αντιμετώπιση των εν λόγω προσώπων, συζητήθηκαν στο πλαίσιο του διαδικτυακής συζήτησης που διοργάνωσε ο Σύνδεσμος Προστασίας των Δικαιωμάτων των Φυλακισμένων και Αποφυλακισθέτων, με την υποστήριξη (power by event) του μη κυβερνητικού οργανισμού Oxygono, την Τετάρτη 17 Ιουνίου, με θέμα «Αστυνομικό & Δικαστικό Ρεπορτάζ: Νομικές και Κοινωνικές Προεκτάσεις».
Ο Γιάννης Πολυχρόνης, δικηγόρος και αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Προστασίας των Φυλακισμένων και Αποφυλακισθέντων, ο Γιώργος Παυλίδης, ακαδημαϊκός/δημοσιογράφος και πρόεδρος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ο Αλέξανδρος Κληρίδης, δικηγόρος/νομικός Σύμβουλος και Εκπρόσωπος του Συνδέσμου Προστασίας Δικαιωμάτων Φυλακισμένων και Αποφυλακισθέντων και η Dr Sarah Lewis, Λέκτορας στο Portsmouth και Prison Reformer σε μία διαδικτυακή συζήτηση με συντονίστρια τη Γεωργία Αθανασίου, δικηγόρο και πρόεδρο του ΔΣ Oxygono, συζήτησαν, μέσα από παραδείγματα, πτυχές δημοσιογραφικής κάλυψης του αστυνομικού και δικαστικού ρεπορτάζ που απορρέουν από την ανάγκη της ορθής χρήσης της νομικής ορολογίας αλλά και τις πρόνοιες του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
Τη συζήτηση παρακολούθησαν τουλάχιστον 6,500 άτομα μέσω του City Channel Facebook Live και των σελίδων Oxygono και Σύνδεσμος Προστασίας των Δικαιωμάτων των Φυλακισμένων και Αποφυλακισθέντων στο Facebook. Στη συζήτηση τέθηκαν επί τάπητος τέσσερις θεματικές ενότητες.
- Ορθό Αστυνομικό και Δικαστικό Ρεπορτάζ- Σύγχρονες προκλήσεις
Υπό την ιδιότητα του ακαδημαϊκού, ο Γιώργος Παυλίδης τόνισε ότι η εξειδίκευση σε οποιοδήποτε ρεπορτάζ απαιτεί είτε περεταίρω ακαδημαϊκές σπουδές στον εκάστοτε τομέα, είτε στηρίζεται στη συνεχή μελέτη και αυτομόρφωση του δημοσιογράφου γύρω από το ρεπορτάζ που εξειδικεύεται.
Σημείωσε ακόμη πως οι δημοσιογράφοι που ασχολούνται σήμερα με το αστυνομικό/δικαστικό ρεπορτάζ έχουν κερδίσει πολλά μέσα από την εμπειρία τους. Εξάλλου, όπως είπε, είναι σημαντικές οι ευκαιρίες μέσα από σεμινάρια, μαθήματα και συζητήσεις, όπως την συγκεκριμένη, να εμπλουτίσουν τις γνώσεις αλλά και τους δεσμούς με τους με τον νομικό κόσμο, ο οποίος αποτελεί σημαντική πηγή πληροφόρησης.
Ο Αλέξανδρος Κληρίδης, από την πλευρά αναφέρθηκε στα βασικά νομικά κείμενα τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν χρήσιμο εργαλείο για τους δημοσιογράφους γενικά και ειδικά σε ότι αφορά τη σύνταξη του αστυνομικού/δικαστικού ρεπορτάζ.
Πρόκειται για:
- Το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας
- Την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του ανθρώπου
- Περί Δικαιωμάτων Υπόπτων Προσώπων και Προσώπων που Τελούν υπό Κράτηση Νόμος του 2005.
- Περί της Προστασίας των Φυσικών Προσώπων Έναντι της Επεξεργασίας των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και της Ελεύθερης Κυκλοφορίας των Δεδομένων αυτών, Νόμος του 2018.
- Περί Αποκαταστάσεως Καταδικασθέντων Νόμος του 1981
- Περί Αστικών Αδικημάτων Νόμος
- Περί Τύπου Νόμος του 1989
- Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας / Ερμηνευτικές – Καθοδηγητικές Διατάξεις.
Ο Γιάννης Πολυχρόνης, υπογράμμισε την σημασία του τεκμηρίου της αθωότητας, ένα δικαίωμα που εξελίσσεται συνεχώς, όπως είπε, για το οποίο εκδόθηκαν δεκάδες δικαστικές αποφάσεις. Ερμηνεύθηκε τόσο από την κυπριακή νομολογία όσο και από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
«Είναι σημαντικό όταν καλείται ως μάρτυρας κάποιος ύποπτος από το στάδιο που συλλαμβάνεται, έπειτα στο στάδιο της εκδίκασης και της καταδίκης της υπόθεσης του πρωτόδικα, μέχρι την τελική έκδοση της απόφασης του από το εφετείο, , ενδύεται τον μανδύα του τεκμηρίου της αθωότητας. Ένα σημείο που πρέπει να έχουν πάντα υπόψη τους οι δημοσιογράφοι που καλύπτουν αστυνομικό/δικαστικό ρεπορτάζ» είπε.
- Εγκληματολογική και Ποινική Ορολογία στο Αστυνομικό και Δικαστικό Ρεπορτάζ
Ιδιαίτερη σημασία στην ορθή χρήση της ορολογίας αλλά και της ακρίβειας στο ρεπορτάζ έδωσε ο Γιώργος Παυλίδης σημειώνοντας ότι είναι καθήκον του δημοσιογράφου που απορρέει από τον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
Σημείωσε ακόμη ότι πολλές φορές οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι είτε λόγω λανθασμένης πληροφόρησης, είτε άγνοιας σε θέματα δημοσιογραφικής δεοντολογίας, «φωτογραφίζουν» ύποπτα πρόσωπα αποδίδοντας τους το ρόλο του θύτη ή του ενόχου.
Γιώργος Παυλίδης και Αλέξανδρος Κληρίδης, έδωσαν ως παράδειγμα την υπόθεση του κατά συρροή δολοφόνου ως ένα σημαντικό κλειδί μελέτης περίπτωσης, για τον τρόπο της δημοσιογραφικής κάλυψης της υπόθεσης, τονίζοντας πως ο καταδικασθείς ήταν αθώος μέχρι τη στιγμή που το δικαστήριο εξέδωσε καταδικαστική απόφαση.
Από την πλευρά του ο Αλέξανδρος Κληρίδης, υπογράμμισε ότι οι δημοσιογράφοι είναι σημαντικό να γνωρίζουν νομική ορολογία προκειμένου να είναι σε θέση να κατανοήσουν τι πρόκειται να ακολουθήσει σε μια δικαστική διαδικασία.
Μέσα από το πρόσφατο παράδειγμα του ρεπορτάζ για το υποστατικό στον Πρωταρά ο κ. Κληρίδης αναφέρθηκε σε τίτλους δημοσιευμάτων. «Είδαμε σε τίτλους ειδήσεων ότι το υποστατικό νίκησε την ένσταση του. Αυτό το πράγμα δεν ισχύει σε καμία περίπτωση. Δεν τίθεται θέμα να νικήσεις την ένσταση σε επιστρεπτέο διάταγμα στο οποίο αποφασίστηκε η παύση λειτουργίας. Δημιουργεί σύγχυση τόσο στους δημοσιογράφους όσο και για τον κόσμο που παρακολουθεί το ρεπορτάζ. Αν νίκησε κάποιος σημαίνει ότι κάποιος άλλος έχασε που δεν ισχύει. Η ίδια η υπόθεση εκκρεμεί στο δικαστήριο ως ποινική. Επειδή εκδόθηκαν οι άδειες όμως μπορεί να λειτουργήσει» είπε.
Ο Γιάννης Πολυχρόνης, μέσα από παραδείγματα της υπόθεσης ιατρικής αμέλειας στην οποία ενεπλάκησαν δυο ιατροί αλλά και της πρόσφατης υπόθεσης αδελφοκτονίας στα Κλαυδιά, επεσήμανε την λανθασμένη δημοσιογραφική κάλυψη των δυο περιπτώσεων, ως προς την προστασία της εικόνας του υπόπτου ή του κατηγορουμένου η οποία επηρέασε τόσο την ιδιωτική και επαγγελματική ζωή των εμπλεκομένων.
- Εικόνα του «εγκληματία» και η καταγραφή του στο αστυνομικό και δικαστικό ρεπορτάζ
«Το πρόσωπο του υπόπτου ή του κατηγορουμένου, είναι ξεκάθαρο ότι δεν πρέπει να αποκαλύπτεται. Μέσα αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου καθίσταται σαφές ότι αποτελεί προσωπικό δεδομένο το οποίο έχει απόλυτο δικαίωμα να προστατεύσει. Σε κάθε περίπτωση αποκάλυψης του προσώπου θα πρέπει να εξασφαλίζεται η συγκατάθεση του εκτός αν αφορά δημόσιο πρόσωπο ή άπτεται του δημόσιου συμφέροντος» είπε ο Αλέξανδρος Κληρίδης.
Σε σχέση με την εικόνα του θύτη και του θύματος στα ΜΜΕ, ο Γιάννης Πολυχρόνης ξεκαθάρισε ότι θύτης είναι κάποιος ο οποίος έχει καταδικαστεί από αρμόδιο δικαστήριο, ενώ θα πρέπει οι δημοσιογράφοι να έχουν πάντα στο μυαλό τους ότι ενδεχομένως ένας θύτης να έχει οικογένεια και ίσως είναι και αυτοί θύματα.
Ιδιαίτερη μνεία έκανε σε ότι αφορά τις περιπτώσεις σεξουαλικών αδικημάτων που αφορούν παιδιά όπου εκδικάζονται κεκλεισμένων των θυρών από τα δικαστήρια και απαγορεύεται οποιαδήποτε δημοσίευση πληροφοριών που είναι δυνατόν να ταυτοποιήσουν θύματα. Εξήγησε δε ότι από τη δημοσιοποίηση πληροφοριών που αφορούν δικαστικές υποθέσεις ανηλίκων, ενδέχεται να απορρέουν ακόμη και ποινικές ευθύνες.
Από την πλευρά του ο Γιώργος Παυλίδης, τόνισε ότι ο κώδικας δημοσιογραφικής δεοντολογίας είναι ξεκάθαρος και δεν επιδέχεται αμφισβήτησης ιδιαίτερα σε ότι αφορά ζητήματα τα οποία εμπλέκονται ανήλικοι. Ουσιαστικά, όπως είπε, ο κώδικας στερεί το δικαίωμα στο δημοσιογράφο να ασχολείται με θέματα τα οποία εμπλέκονται ανήλικοι ακόμη και με τη συγκατάθεση του γονέα ή του κηδεμόνα τους.
- Πως δημοσιογραφικά μπορεί να αλλάξει η νοοτροπία για την αντιμετώπιση των φυλακισμένων και των αποφυλακισθέντων
Η Dr Sarah Lewis, στάθηκε στο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι δημοσιογράφοι στην αντιμετώπιση των φυλακισθέντων και στην αποκατάσταση των αποφυλακισθέντων, ένα κομμάτι της κοινωνίας μας ιδιαίτερα ευάλωτο. Είναι σημαντικό όπως είπε, να αναδειχθεί ο αναμορφωτικός χαρακτήρας της ποινής και όχι ο τιμωρητικός από τους δημοσιογράφους. Είναι σημαντικό, είπε, οι δημοσιογράφοι να ρίξουν φως στις ανθρώπινες ιστορίες φυλακισμένων και αποφυλακισθέντων και να αναδείξου τις επιτυχίες τους.
Μέσα από την εμπειρία της η dr Lewis, ανέφερε ότι οι φυλακισμένοι και οι αποφυλακισθέντες είναι πρόσωπα τα οποία θέλουν να ανήκουν σε μια κοινωνία. Το ανήκειν, είναι μέρος της διαδικασίας της επανένταξης τους, είπε.
Αναφέρθηκε επίσης σε ένα project που «τρέχει» αυτή τη στιγμή στο εξωτερικό όπου δυο φυλακισμένοι και δυο δεσμοφύλακες, ανεβαίνουν μαζί του Everest για να δώσουν το μήνυμα της αποκατάστασης και της εξέλιξης των φυλακισμένων μακριά από το στίγμα και τη δαιμονοποίηση.
Από την 3ετη επαγγελματική εμπειρία της σε σχέση με το σωφρονιστικό σύστημα της Νορβηγίας, η Dr Lewis σημειώνει το ότι εστιάζουν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας αλλά και στην αποκατάσταση των φυλακισμένων, ενώ παράλληλα αποτελούν ένα μέρος για το οποίο όλη η κοινωνία διατηρεί αίσθηση ευθύνης για την αποκατάστασή τους. Γεγονός το οποίο αποτυπώνεται σε αριθμούς αφού μόλις το 20% των αποφυλακισθέντων παρουσιάζει υποτροπή και επιστρέφει στη φυλακή.
Ο Γιώργος Παυλίδης, συμφώνησε ότι θα πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία αντιμετώπισης των υπόπτων από τα ΜΜΕ, ως να είναι ήδη ένοχοι και να δώσουν ιδιαίτερο βάρος στη σημασία της στήριξης των πρώην φυλακισμένων μέσα από την αλλαγή συμπεριφοράς. Συναινεί ως προς τη αλλαγή της ορολογίας που χρησιμοποιείται ενώ την ίδια ώρα κάλεσε το δικηγορικό σύλλογο να συνεργαστεί με την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας για την ετοιμασία οδηγού καλής συμπεριφοράς των δημοσιογράφων γύρω από ζητήματα που άπτονται του αστυνομικού/δικαστικού ρεπορτάζ.
Από την πλευρά του ο Αλέξανδρος Κληρίδης, είπε πως είναι σημαντικό να αλλάξει η νοοτροπία όλων όσων εμπλέκονται στο αστυνομικό και δικαστικό ρεπορτάζ. Η δημοσιογραφία από τη δική της πλευρά επηρεάζει τις νοοτροπίες ακόμα και των δικηγόρων και των δικαστών απέναντι σε πρόσωπα που εμπλέκονται σε δικαστικές υποθέσεις. Τόνισε ακόμη ότι είναι ηθική υποχρέωση του κράτους να παρέχει τα κατάλληλα μέτρα προστασίας του ατόμου.
Το ρόλο αλλά και τη δυνατότητα των δημοσιογράφων ως προς την ανάδειξη των προγραμμάτων επανένταξης, σημείωσε στην τέταρτη και τελευταία ενότητα ο Γιάννης Πολυχρόνης αναφερόμενος στην εικόνα των φυλακισμένων και των αποφυλακισθέντων. Τόνισε ότι δεν πρέπει να απομονώνεται στα ρεπορτάζ ο τιμωρητικός χαρακτήρας της ποινής αλλά η διαδικασία αναμόρφωσης του ατόμου.
Καταληκτικά, ο Γιώργος Παυλίδης, υπογράμμισε ότι η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας τάσσεται υπέρ της αρχής της αυτορρύθμισης των δημοσιογράφων και ξεκάθαρα ενάντια στην ποινικοποίηση της δεοντολογίας. «Να μην οδηγηθούμε σε ποινικοποίηση της δημοσιογραφίας και της ελευθερίας της έκφρασης διότι τότε προκύπτουν ζητήματα δημοκρατίας» είπε.
Σημείωσε ακόμη ότι η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας κατέθεσε πρόταση στο Υπουργείο Εσωτερικών και στους αρμόδιους φορείς για συρρύθμιση, η οποία υιοθετήθηκε στο νέο νομοσχέδιο του Περί Τύπου Νόμου το οποίο είναι υπό επεξεργασία. Εξήγησε ότι η πρόταση αφορά τη δημιουργία δευτεροβάθμιου οργάνου όπου η Επιτροπή θα παραπέμπει δημοσιογράφους και ΜΜΕ τα οποία κατ΄ επανάληψη παραβιάζουν τον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας.
Διαδικτυακή συζήτηση:
