O ανεξάρτητος, μη κυβερνητικός, μη κερδοσκοπικός οργανισμός Oxygono διοργάνωσε την Πέμπτη 20 Μαΐου 2021, το πέμπτο μέρος της σειράς εκδηλώσεων/ συζητήσεων με τίτλο «Μπορεί ένας άνθρωπος να αλλάξει τη νοοτροπία ενός λαού;». Κεντρική φιλοξενούμενη ήταν η κα Άννα Αριστοτέλους, Διευθύντρια των Κεντρικών Φυλακών, η οποία κλήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις του Αναπληρωτή Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, Δρ. Αριστοτέλη Κωνσταντινίδη και της δημοσιογράφου, κας Μυρτoύς Ζουμίδου.
Η συζήτηση στηρίχτηκε πάνω σε πέντε θεματικές ενότητες και ακολούθησε τους κανόνες διεξαγωγής συζητήσεων του Oxygono.
1η θεματική: Εκσυγχρονισμός του συστήματος σωφρονισμού – Ανθρωποκεντρική φιλοσοφία και νέες μέθοδοι με βάση το σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Η κα Αριστοτέλους αναφέρθηκε τόσο στις σημαντικότερες αλλαγές που έγιναν από το 2014, όταν και ανέλαβε τη διοίκηση των Κεντρικών Φυλακών όσο και στα διαχρονικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το σωφρονιστικό σύστημα της Κύπρου. Το 2014, η Κύπρος υιοθέτησε το σκανδιναβικό σωφρονιστικό σύστημα με στόχο να γίνει ο άνθρωπος το επίκεντρο, να υπάρχει ισότητα, αλληλοσεβασμός και αποδοχή προς τη διαφορετικότητα. Παραδείγματα της επιτυχημένης αυτής αλλαγής είναι τα εκπαιδευτικά κέντρα που άνοιξαν στις φυλακές, τα προγράμματα αντιμετώπισης αλλοδαπών κρατουμένων που αποτρέπουν την απομόνωση, καθώς και εκδηλώσεις με τα παιδιά των κρατούμενων. Η κα Αριστοτέλους τόνισε πως για να επιτευχθεί η ομαλή επανένταξη των κρατούμενων στην κοινωνία πρέπει να υπάρξει μια ριζική αλλαγή και εκσυγχρονισμός του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης. Τόνισε δε ότι το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το σωφρονιστικό σύστημα της Κύπρου είναι ο υπερπληθυσμός των φυλακών και για το σκοπό αυτό έχει δημιουργηθεί μια ad hoc ομάδα για να προτείνει λύσεις για την αντιμετώπιση του εν λόγω προβλήματος.
2η θεματική: Εφαρμογή καλών πρακτικών – Ανταλλαγή απόψεων με αντίστοιχους μηχανισμούς ξένων χωρών.
Η κα Αριστοτέλους εξήγησε πως η Κύπρος κατάφερε να ξεπεράσει σε πολλούς τομείς το σκανδιναβικό σωφρονιστικό σύστημα και η δική μας εμπειρογνωμοσύνη αναγνωρίζεται ήδη στο εξωτερικό. Περαιτέρω, ανέφερε ότι η Κύπρος συμμετέχει στο πρόγραμμα ΕuroPRIS, καθώς και σε εξειδικευμένες ομάδες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που αφορούν την ανταλλαγή πρακτικών για αλλοδαπούς κρατούμενους αλλά και για τα παιδιά των φυλακισμένων. Τέλος, ανέφερε ότι για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του υπερπληθυσμού χρειάζεται να εκσυγχρονιστεί ολόκληρο το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης και να εφαρμοστούν εναλλακτικά μέτρα αντί της κλασικής ποινής.
3η θεματική: Εναλλακτικές ποινές και μέθοδοι σωφρονισμού – Δικαιώματα κρατουμένων με έμφαση στην αποδοχή της διαφορετικότητας.
Ο Δρ. Κωνσταντινίδης αναφέρθηκε στη σύσταση της Επιτροπής για την αποσυμφόρηση των φυλακών και η κα Αριστοτέλους επεξήγησε κάποιες από τις εισηγήσεις της εν λόγω Επιτροπής. Μία από τις προτάσεις της επιτροπής θα είναι η ηλεκτρονική παρακολούθηση των υπόδικών, ως πιθανή αντικατάσταση της μεταφοράς τους στις φυλακές. Επιπρόσθετα, άτομα με μικρές ποινές θα μπορούν να εκτίνουν την ποινή τους στο σπίτι τους.
Η κα Αριστοτέλους τόνισε επίσης τη σημαντικότητα του σεβασμού, της ισότητας και της διαφορετικότητας. Εξήγησε πως στις φυλακές ακολουθείται η ανεξιθρησκεία και οργανώνονται εκδηλώσεις με θρησκευτικούς εκπροσώπους. Επίσης, εφαρμόζεται η πρακτική προσωπικής συνέντευξης κάθε νεοεισερχόμενου κρατούμενου με εκπαιδευμένο προσωπικό για να διαγνωστούν πιθανές ανάγκες και ιδιαιτερότητες του.
4η θεματική: Άνοιγμα του Σωφρονιστικού Συστήματος προς την κοινωνία – Εξάλειψη προκαταλήψεων και στιγματισμού. Ομαλή επανένταξη των κρατουμένων στην κοινωνία.
Τα τελευταία χρόνια, οι φυλακές έχουν ανοίξει τόσο προς την κοινωνία όσο και προς τα ΜΜΕ. Η κα Αριστοτέλους τόνισε ότι αυτό είναι ένα απαραίτητο βήμα ώστε η ευρύτερη κοινωνία να συνειδητοποιήσει ότι οι φυλακές είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας ώστε να μην δημιουργούνται προβλήματα στη μετά-σωφρονιστική πορεία και επανένταξη των κρατουμένων στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Μια ολοκληρωμένη πολιτική για την επανένταξη των κρατούμενων σύμφωνα με την κα Αριστοτέλους απαιτεί τον συντονισμό όλων των αρμόδιων φορέων.
5η θεματική: Μπορεί το σωφρονιστικό σύστημα να αλλάξει αντιλήψεις τόσο στους ίδιους τους αδικοπραγούντες όσο και στην κοινωνία; Μπορεί η επικεφαλής ενός σωφρονιστικού συστήματος να αλλάξει την νοοτροπία ενός λαού;
Ο Δρ. Κωνσταντινίδης διαπίστωσε πως παρόλες τις αλλαγές που έγιναν στο σωφρονιστικό σύστημα από το 2014 και μετά, το νομοθετικό πλαίσιο άλλαξε μόλις το 2019 και ρώτησε την κα Αριστοτέλους, με ποιον τρόπο επέρχεται τελικά μια αλλαγή αλλά και κατά πόσο δέχτηκε αμφισβητήσεις στο έργο της από το γεγονός ότι ήταν γυναίκα. Η κα Αριστοτέλους επισήμανε πως η διοίκηση ενός οργανισμού δεν είναι θέμα μυϊκής δύναμής αλλά φιλοσοφίας και στόχων. Ανέφερε ότι από την αρχή το μεγαλύτερο ποσοστό του προσωπικού αγκάλιασαν το όραμα για ένα σύγχρονο σωφρονιστικό σύστημα, πράγμα που έγινε και από τους κρατούμενους. Σε ερώτηση της κας Ζουμίδου, κατά πόσο η νοοτροπία της Κύπρου έχει αλλάξει απέναντι στους κρατούμενους, η κα Αριστοτέλους απάντησε πως χρειάζεται ακόμα αρκετή δουλειά ώστε η κοινωνία να αλλάξει νοοτροπία. Τέλος, ανέφερε ότι σίγουρα ένα μέρος της κοινωνίας άλλαξε μέσω των δράσεων των οποίων εφαρμόζει το νέο σωφρονιστικό σύστημα, παρόλα αυτά χρειάζεται να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε κάποια πράγματα και να επικεντρωθούμε σε ένα εναλλακτικό, σύγχρονο τρόπο απονομής της δικαιοσύνης για να επέλθει η αλλαγή στη νοοτροπία της ευρύτερης κοινωνίας.
Η συζήτηση μεταδόθηκε ζωντανά στο κανάλι του Οργανισμού Oxygono στο YouTube.