Στις 24 Ιουλίου 2024 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την ετήσια έκθεση για το Κράτος Δικαίου στην Κυπριακή Δημοκρατία, μέσω της οποίας αναλύει την κατάσταση και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το κράτος δίκαιου στην χώρα μας. Ταυτοχρόνως, η έκθεση συμπεριλαμβάνει βελτιώσεις αλλά και συστάσεις προς την κυβέρνηση και τους αρμόδιους φορείς.
Το συμπέρασμα της έκθεσης είναι πως το 2024 η Κύπρος συνεχίζει να αντιμετωπίζει προκλήσεις στον τομέα του κράτους δικαίου, αλλά υπογραμμίζει βελτιώσεις που παρατηρήθηκαν σχετικά με το 2023. Στην προσπάθεια της βελτίωσης του αυτής της κατάστασης ο οργανισμός «Oxygen for Democracy» διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση του κράτους δικαίου στην Κύπρο.
Αποτελέσματα από τις συστάσεις του 2023
Αναλυτικά τα αποτελέσματα των συστάσεων της έκθεση του κράτους δικαίου στην Κύπρο το 2023 είναι:
- Ανεξαρτησία και λογοδοσία εισαγγελικής αρχής: Κάποια πρόοδο ως προς την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας της εισαγγελικής αρχής, με την πρόβλεψη της δυνατότητας ελέγχου των αποφάσεων του γενικού εισαγγελέα περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας, λαμβανομένων υπόψη των ευρωπαϊκών προτύπων για την ανεξαρτησία και την αυτονομία της εισαγγελικής αρχής.
- Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς: Κάποια πρόοδο ως προς τη διασφάλιση των απαιτούμενων οικονομικών, ανθρώπινων και τεχνικών πόρων για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της.
- Δημοσιοποίηση περιουσιακών στοιχείων αιρετών αξιωματούχων: Σημαντική πρόοδο ως προς τη θέσπιση κανόνων, ώστε να καθιερωθεί η τακτική και ολοκληρωμένη υποβολή δηλώσεων, σε συνδυασμό με αποτελεσματικούς, τακτικούς και πλήρεις ελέγχους.
- Κατανομή διαφημιστικών δαπανών: Μηδενική πρόοδο ως προς τη θέσπιση νομοθεσίας για τη διασφάλιση δίκαιης και διαφανούς κατανομής των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις κρατικές επιχειρήσεις.
- Ανεξάρτητη διακυβέρνηση των δημόσιων μέσων επικοινωνίας: Κάποια περαιτέρω πρόοδο ως προς την προώθηση της διαδικασίας που αποσκοπεί στην ισχυροποίηση των κανόνων και των μηχανισμών, λαμβανομένων υπόψη των ευρωπαϊκών προτύπων για τα δημόσια μέσα μαζικής επικοινωνίας.
- Διαβούλευση με ενδιαφερόμενα μέλη κατά τη νομοθετική διαδικασία: Κάποια περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά την προώθηση της έγκρισης του πλαισίου για την αποτελεσματική και έγκαιρη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά τη νομοθετική διαδικασία και τη διασφάλιση της εφαρμογής του.
Συστάσεις προς την Κύπρο
Αναλυτικά οι συστάσεις/εισηγήσεις της έκθεσης προς την Κύπρο για βελτίωση της κατάστασης του κράτους δικαίου είναι:
- Διάκριση καθηκόντων και έλεγχος αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα: Προώθηση σχεδίων για τον διαχωρισμό των συμβουλευτικών και των εισαγγελικών καθηκόντων αλλα και λήψη μέτρων για την καθιέρωση αποτελεσματικού ελέγχου των αποφάσεών του περί μη άσκησης δίωξης ή διακοπής της διαδικασίας, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την ανεξαρτησία και την αυτονομία της εισαγγελικής αρχής.
- Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς: Να συνεχιστούν οι προσπάθειες για την εξασφάλιση των απαιτούμενων πόρων για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της.
- Δημοσιοποίηση περιουσιακών στοιχείων αιρετών αξιωματούχων: Να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή κανόνων για τις δηλώσεις των περιουσιακών στοιχείων, ώστε να καθιερωθεί η τακτική και ολοκληρωμένη υποβολή δηλώσεων, σε συνδυασμό με αποτελεσματικούς, τακτικούς και πλήρεις ελέγχους.
- Κατανομή διαφημιστικών δαπανών: Να θεσπιστεί νομοθεσία για τη διασφάλιση δίκαιης και διαφανούς κατανομής των διαφημιστικών δαπανών από το κράτος και τις κρατικές επιχειρήσεις.
- Ανεξάρτητη διακυβέρνηση των δημόσιων μέσων επικοινωνίας: Προώθηση της διαδικασίας για ισχυροποίηση των κανόνων και των μηχανισμών, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα δημόσια μέσα μαζικής επικοινωνίας.
- Διαβούλευση με ενδιαφερόμενα μέλη κατά τη νομοθετική διαδικασία: Να συνεχιστεί η προσπάθεια για διασφάλιση αποτελεσματικής και έγκαιρης διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά τη νομοθετική διαδικασία και να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις.
Συνεισφορά του Oxygen for Democracy
Ο οργανισμός Oxygen for Democracy έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην συμβολή της έκθεσης για το κράτος δικαίου στην Κύπρο του 2024, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες που συνέβαλαν στη διαμόρφωση συστάσεων και των εισηγήσεων προς την Κυπριακή Δημοκρατία.
Αναλυτικά, συγκεκριμένες ενέργειες και παρατηρήσεις του οργανισμού περιλαμβάνουν:
- Πρόταση για τροποποίηση του συντάγματος: Ο οργανισμός υποστήριξε την ανάγκη για την τροποποίηση του άρθρου 113 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, προκειμένου να διαχωριστούν τα συμβουλευτικά και εισαγγελικά καθήκοντα του γενικού εισαγγελέα και να δημιουργηθεί μια νέα ανεξάρτητη εισαγγελική υπηρεσία. Αυτή η πρόταση αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας των εισαγγελικών αρχών.
- Δικαστικός έλεγχος των αποφάσεων του Γενικού Εισαγγελέα: Ο οργανισμός τόνισε την ανάγκη για τη θέσπιση μηχανισμών δικαστικού ελέγχου κατά αποφάσεων της Εισαγγελικής Αρχής για μη διερεύνηση ή μη δίωξη ποινικών υποθέσεων. Το Oxygen for Democracy θεωρεί ότι η έλλειψη τέτοιων μηχανισμών υπονομεύει την εμπιστοσύνη του κόσμου και την αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης.
- Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς: Υποβοήθηση του έργου της Αρχής για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων της και πιο συγκεκριμένα για διερεύνηση ισχυρισμών περί διαφθοράς που διατυπώθηκαν κατά ανώτατων υπαλλήλων.
- Χρηματοδότηση πολιτικών υποψηφίων και κομμάτων: Ο οργανισμός εξέφρασε τις ανησυχίες του για την υπέρβαση των ορίων δαπανών από υποψηφίους, την πραγματοποίηση ορισμένων δαπανών από τρίτους με αποτέλεσμα τη μη υποβολή πλήρων οικονομικών καταστάσεων ή αποδεικτικών στοιχείων από πολιτικούς υποψηφίους και κόμματα αλλά και για την κατάχρηση δημόσιας χρηματοδότησης από πολιτικά κόμματα. Οι εκθέσεις ελέγχου σχετικά με τη χρηματοδότηση των πολιτικών υποψηφίων και κομμάτων επισήμαναν σημαντικές νομοθετικές και πρακτικές ελλείψεις.
- Κανόνες δεοντολογίας ανώτερων αξιωματούχων και δημόσιας υπηρεσίας: O οργανισμός εξέφρασε τις ανησυχίες του για την καθυστέρηση και ηπιότητα των κυρώσεων σε περιπτώσεις αντιδεοντολογικής συμπεριφοράς μεταξύ ομάδων επιρροής συμφερόντων και ανώτερων αξιωματούχων. Επίσης, υποστηρίζει την θέσπιση ενός ενιαίου κανονισμού σχετικά με τη σύγκρουση συμφερόντων για όλους τους κρατικούς υπαλλήλους.
- Δημοσιοποίηση περιουσιακών στοιχείων και ρύθμιση μορφών αμοιβών: Ο οργανισμός θεώρει ότι οι διάφορες μορφές αμοιβών αλλα και η επαλήθευση των περιουσιακών στοιχείων των Βουλευτών προκαλεί ανησυχία στην κοινωνία των πολιτών. Έτσι υποστηρίζει την ρύθμιση όλων των μορφών αμοιβής και υιοθέτηση κώδικα δεοντολογίας για την αποδοχή δώρων, φιλοξενίας και άλλων πλεονεκτημάτων από τους Βουλευτές. Βελτίωση του συστήματος δήλωσης περιουσιακών στοιχείων ώστε να διασφαλίζεται η πληρότητα των δηλούμενων περιουσιακών στοιχείων (συμπεριλαμβανομένων εκείνων των συζύγων και των εξαρτώμενων μελών της οικογένειας), η έγκαιρη δημοσίευση των δηλώσεων και η δήλωση περιουσιακών στοιχείων να υποβάλλεται σε ανεξάρτητο και αποτελεσματικό μηχανισμό επαλήθευσης για την πρόληψη συγκρούσεων συμφερόντων.
- Διαβούλευση με ενδιαφερόμενα μέλη κατά τη νομοθετική διαδικασίας: Ο οργανισμός χαιρετίζει την πρακτική της Βουλής για το κάλεσμα ορισμένων ενδιαφερόμενων μερών σε συνεδριάσεις των μόνιμων επιτροπών της για να παρουσιάσουν τις απόψεις τους κατά τη διάρκεια συζητήσεων σχετικά με νομοθετικές προτάσεις. Παρ’ όλ’ αυτά, η πρακτική αυτή προτείνουμε να διαμορφωθεί συστηματικά και να διέπεται από σαφείς κανόνες.
- Ποιότητα νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας: Ο οργανισμός θεωρεί ότι πρέπει να ενισχυθεί η διαφάνεια της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας στις κοινοβουλευτικές επιτροπές.
Ως οργανισμός, χαιρετίζουμε όλες τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι τώρα, οι οποίες συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων για την εγκαθίδρυση ενός πραγματικού κράτους δικαίου στην Κύπρο. Παρά τις σημαντικές αυτές προόδους, η χώρα μας συνεχίζει να αντιμετωπίζει προκλήσεις που απαιτούν περαιτέρω δράση. Οι παρατηρήσεις και οι προτάσεις μας αντικατοπτρίζουν τις ευρύτερες ανησυχίες για την ανάγκη ενίσχυσης της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας των αρχών στην Κύπρο, καθώς και για τη βελτίωση της διαφάνειας και την αποτελεσματική καταπολέμηση της διαφθοράς.